ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈ՞ՒՆ

ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈ՞ՒՆ

Ոմանք անհանգստացած են հայ-ռուսական հարաբերութ-յունների խնդրով, հատկապես որ ներկայումս մեր երկրի տարածքում ռուսական զինուժի տեղաշարժերի լուսաբա-նումները կարող են սրել հայ-ռուսական հարաբերություն-ները։ Նույն ոմանք նաև սխալմամբ կարծում են, թե մեր դարավոր թշնամին թուրքն է և այլն։
Նախ՝ հայի դարավոր թշնամին թուրքը չէ, այլ՝ ջհուդը։ Եթե թուրքը լիներ, ապա առնվազն հինգ հարյուր տարի չէր սպասի, կկոտորեր դեռ այն ժամանակ, երբ առաջին անգամ տիրացավ Հայաստանին (Հայաստանը բաժանվեց Պարսկաստանի ու Թուրքիայի միջև 1555 թվականին)։
Իսկ հայ-ռուսական հարաբերությունները խաթարվել են դեռ այն ժամանակ, երբ Ռուսական Կայսրության հայերը լսեցին ջհուդ սոցիալ-դեմոկրատներին ու զենք վերցրեցին Կայսրության դեմ (իբր ազգային ազատագրական պայ-քարի), այն կայսրության դեմ, որտեղ Պետրոս առաջինի հրամանով ի սկզբանե արտոնյալ դիրք են ունեցել բոլոր ասպարեզներում։ Նույն պատճառով, ի դեպ, հայ-թուրքա-կան հարաբերությունները սրվեցին Օսմանյան Կայսրութ-յունում և հայերը կորցրեցին իրենց արտոնյալ դիրքն ու ի վերջո ցեղասպանության ենթարկվեցին։
Ինչ վերաբերում է ռուսների պահվածքին ներկայումս, ապա գաղտնիք չէ, որ ռուսները հայամետ քաղաքականու-թյուն չեն վարում։ Դրա պատճառն, ի թիվս այլ պատճառ-ների, հայ իշխանավորների «կոմպլիմենտար» քաղաքակա-նությունն է եղել։ Իսկ հիմա արդեն՝ նաև մեր իշխա-նությունների բացահայտ արևմտամետ ուղղվածությունը։
Սա իհարկե չի նշանակում, թե ռուսները միանգամայն ան-մեղ են։ Ադրբեջանին իրենց կողմը գրավելու համար պատրաստ են զոհաբերել մեր կողմից ազատագրված տա-րածքները, ինչպես փորձեցին անել 2016 թվականի Ապ-րիլի սկզբներին «քառօրյա պատերազմով»։
Որևէ փոքր երկրի, հատկապես մեր իրավիճակում գտնվող երկրի, անվտանգությունն ու անձեռնմխելիությունը գուցե հնարավոր չէ ապահովել առանց հզոր դաշնակից ունենա-լու, բայց դա չի կարելի անել անհուսալի դաշնակցի հետ։
Մշտապես ադրբեջանական զինված ուժերի ոտնձգություն-ներ են տեղի ունենում ոչ միայն ղարաբաղյան ճակատում, այլ նաև ՀՀ սահմանների երկայնքով։ Հուսալի դաշնակիցը կկատարեր իր դաշնակցային պարտավորություններն ու միանգամից հակահարված կտար ու կկասեցներ իր դաշ-նակից երկրի հանդեպ թշնամական որևէ ոտնձգություն։
Շատերը որևե գաղափար չունենալով՝ թե ինչպես պիտի լուծվեն մեր ազգի առջև ծառացած օրհասական խնդիրնե-րը, համառորեն առաջարկներ, լուծումներ, հատկապես ուղիներ են փնտրում։ Շատերն են համառորեն դիմում ինձ, ի պատասխան իմ հրապարակումների ու մեկնաբա-նությունների, ու հորդորում, որ դիտարկումներ, բացահայ-տումներ ու քննադատություններ տեղալու փոխարեն, ուղի-ներ մատնանշեմ։ Նախկինում բազմաթիվ անգամ կրկնել եմ առաջարկս։ Ցավալիորեն, ո՛չ ընդունել են, ո՛չ էլ իհար-կե կատարել, միաժամանակ չունենալով որևէ սեփական վերլուծություն և առաջարկ։ Հիմա անիմաստ եմ համարում կրկնել առաջարկներս։ Ինձնից այլևս որևե ուղու մատնա-նշում չակնկալեք։
Միապետական կառավարումից ու ազգայնացված տնտե-սավարումից բացի ուրիշ ուղի չեմ տեսնում։
Բոլոր մնացած ուղիներն ու տարբերակնը իրենց չեն ար-դարացրել։ Միապետական կառավարումն ամենահուսալի կառավարումն է։ Անխոցելի չէ, սակայն շատ ավելի հուսա-լի է քան դեմոկրատական կառավարման որևէ տարբերակ։ Բազմիցս գրել եմ, որ դեմոկրատական կառավարմանը ներհատուկ ժամանակավոր կառավարիչները, նախագահ լինի, թե՝ վարչապետ, անպայմանորեն իրենց ստորադաս-ներին պարտադրելու են կողոպտել ժողովրդին ու ողջ եր-կիրը, ողջ հարստությունը վերև՝ դեպի իրենց, հասցնելու նպատակով, այլապես ստիպված են լինելու, իրենց կառա-վարման ժամկետի ավարտից հետո, վերածվել սովորա-կան քաղաքացու։ Ցանկացած հայի համար անպատվաբեր է կառավարման բարձրագույն աթոռը թողնելուց հետո վե-րածվել սովորական ինչ-որ մեկի։

Անչափ կարևոր հանգամանք է այն, որ դեմոկրատական կառավարման համակարգում պատգամավորական կորպու-սի բազմության մեջ կորում է անհատ պատգամավորի անձնական պատասխանատվությունը, մանավանդ ոչ ան-վանական քվեարկության դեպքում։

Եվ վերջապես, ժողովուրդը չի կարող, իր բան ու գործը թողած, հետևել իր «ընտրյալների» գործունեությանն ու կանխել նրանց հանցավոր քայլերը։ Էլ չեմ ասում, որ սո-վորաբար մարդկանց մեծամասնությունը չի մասնակցում ընտրություններին, պատգամավորիների ընտրության հար-ցը թողնում փոքրամասնության քմահաճույքին։
Գաղտնիք չէ, որ այդ փոքրամասնության կարծիքն ու գործողությունները ավելի դյուրին է մշակել և ուղղորդել։ Դրա համար միայն գումարներ են պետք։ Ամբոխավարա-կան տեխնոլոգիաները վաղուց հայտնի են ու հաջողութ-յամբ կիրառվում են ամենուր։
Հասարակությունն ընդհանրապես բաղկացած է եզակի իմաստուններից, տարբեր աստիճանի միջակությունների լայն զանգվածներից և տգետ ու հանցամիտ փոքրամաս-նությունից։ Սովորաբար հենց այս փոքրամասնության ուժերով էլ առաջ է տարվում ընտրությունների ողջ գործ-ընթացը դեմոկրատական երկրներում։
Որպես եզրահանգում՝ դեմոկրատական երկրներում երկրի կառավարումը իրականացնում են հանցագործ ու հարուստ տարրերը բնակչության տգետ, հանցամիտ ու հանցագործ փոքրամասնության միջոցով, նաև, իհարկե, խաբելով ու ընտրությունների մեջ ներգրավելով բնակչության դյուրա-հավատ որոշ շերտերի։ Արդյունքում մեծամասնությունը մշտապես կեղեքվում է ու, անկարող լինելով որևե բան փոխել երկրում, թողնում է ու հեռանում։ Օտար երկրում կեղեքվելը ավելի տանելի է քան՝ սեփական երկրում։
Դեմոկրատական կառավարումը կործանարար է։
Ի հակադրություն, միապետական կառավարումը ենթա-դրում է երկրի հիմնական տեր, որն իր երկիրը երբեք չի կողոպտի ու ոչ մեկին էլ թույլ չի տա։ Միապետն իր վրա է կրում երկիրը կառավարելու ողջ պատասխանատվութ-յունը։ Նա գուցե կատարյալ չէ, հետևաբար կարող է և սխալվել, բայց գոնե երբեք չի կողոպտի իր երկիրը, որն էլ ամենակարևօրն է ժողովրդի համար։
Միակ վտանգը կարող է լինել այն, որ արքան թշնամա-կան երկրների աչքի փուշն է լինելու։ Ուրեմն ժողովուրդն ամեն ինչ պիտի անի, իր արքային ապահով ու անվնաս պահելու համար։ Ժողովրդի աչալրջությունն ու նվիրվածու-թյունը արքայի անվտանգության գրավականն են։
Ոմանք մեկ այլ մտավախություն, ավելի ճիշտ՝ սարսափ։ Համարյա բոլորը վախենում են, որ արքայի իրավահաջոր-դը՝ թագաժառանգը, կարող է տկարամիտ ու ապաշնորհ լինել, դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։ Նախ բոլորին կխնդրեի ուշադրություն դարձնել, որ աշխարհի միապետա-կան կառավարման երկրների բնակիչները նման մտավա-խություններ չունեն, ո՛չ Մեծ Բրիտանիայի հպատակները, ո՛չ Ճապոնիայի, ո՛չ էլ մանավանդ Բութանի և այլն (աշ-խարհում 44 միապետություն կա)։ Գենետիկ կոդի ամուր ուանխախտ կապերի գործոնը դեռ թողնենք մի կողմ։ Եթե ազգը ուսմունք ունի ու այդ ուսմունքի շուրջ ձևավորված մշակույթ, ապա առանց արքայի կողմից որևէ ճնշման կա-րող է ճշմարիտ վարք ունենալ։ Ի դեպ, միապետությունը ժամանակավոր բուժամիջոց է, քանի դեռ առաքինի ուս-մունքը չի մտել յուրաքանչյուրի սիրտն ու ազնվացրել բո-լորին։ Ճշմարիտ արժեքներով ապրող մարդիկ կարիք չունեն, որևէ առաջնորդության։
Որևե հոդված, մանավանդ ակնարկ չի կարող համապար-պակ պատասխան տալ բոլոր հարցերին։ Կարող է միայն ներկայացնել առանքային որոշ դիտարկումներ, եզրահան-գումներ ու փաստարկներ։
Միապետության պարագայի դեպքում գլխավոր փաստար-կըն այն է, որ միապետը, ի տարբերություն դեմոկրատա-կան կառավարմանը ներհատուկ ժամանակավոր կառավա-րիչների, երկրի հիմնական տերն է, հետևաբար չի կողոպ-այն և ուրիշներին էլ թույլ չի տա, նաև՝ որ թշնամական երկրների համար անհնար կլինի ընտրությունների վրա ազդելով, կառավարման լծակների մոտ բերել իրենց դրա-ծոներին։
©Դավիթ Միրզոյան (ԴՍ). 27 Հունվար, 2019 թ.