ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

Վերջերս շատացել են «ազգային գաղափարախոսություն» ասողները։ Իսկ եթե հարցնես՝ ո՞րն են դրա էությունն ու բնորոշ գծերը, հիմնադրույթները, կամ դրույթներն ու սահ-մանումները, ոչ մի հոդաբաշխ պատասխան չես ստանա։ Գլուխդ կտանեն, փրփուրը բերաններին, ամեն երկրորդ բառը «ազգ»-ը կամ «ազգային»-ը դարձրած։ Դժբախտութ-յունն այն է, որ ո՛չ գիտեն՝ ո՞րն է ազգը, ո՛չ գիտեն՝ ո՞րն է ազգայինը, ո՛չ էլ հասկանում են, թե ընդհանրապես ի՞նչ է գաղափարախոսությունը, հատկապես՝ ո՞րն է գաղափա-րախոսության և ուսմունքի տարբերությունը։ Հայ ազգային մտքի «տիտանները» չգիտեն անագամ, թե ով է հայը, համենայն դեպս, անկարող են որևէ հստակ սահմանում կամ բնորոշում ապահովել։ Ինչևէ...

Սկսենք ամենապարզից։ Չնայած՝ կասկածում եմ, թե կհասկանան, ոչ միայն որովհետև անկարող են որևէ նոր բան հասկանալ ու ընդունել արմատակալած ու խճողված հնի փոխարեն, այլ հիմնականում ամոթից՝ որ ուրի՛շն է բացահայտել այդ պարզ ու համոզիչ ճշմարտությունը, այն էլ իրենցից շատ ու շատ առաջ, բացահայտել է, գրի առել, տպագրել ու տարածել, մինչդեռ իրենք մինչ օրս խարխա-փում են անորոշության խավարում։

Սկսենք հայի բնորոշումից։ Հայի ինքնության մասին շատ է խոսվել՝ մեր ազգի դասականներից սկսած մինչև մեր-օրյան ֆեյսբուքահայությունը։ Հայտնի են Դերենիկ Դե-միրճյանի «Հայը» և Հովհաննես Թումանյանի «Դառնացած ժողովուրդ» ակնարկները։ Նկատենք սակայն, որ երկու դեպքում էլ մեր դասականները մեզ են ներկայացրել միայն իրենց դիտարկումներն ու հարցերը, միաժամանակ որևէ սպառիչ պատասխան կամ սահմանում չտալով, հատ-կապես չփորձելով բացահայտել ու ներկայացնել որևէ վարկած՝ ինչպիսի՞ն է մեր բուն էությունը, ինչո՞ւ ենք դարձել այսպիսին՝ ի՞նչ հանգամանքների ազդեցության տակ, կամ գոնե ինչպիսի՞ն են տեսնում իրենց բաղձանք-ների հային։ Նույն թերացումը նկատելի է մինչ այժմ խնդրո առարկա թեմայի շուրջ հրապարակավ հանդես եկած բոլոր հայ մտածողների մոտ, ընդհուպ մինչև մեր պանծալի ֆեյսբուքահայությունը։ Որքան էլ ճշմարիտ ու ճշգրիտ լինեն նրանց բոլորի դիտարկումները, այնուամե-նայնիվ դրանք սպառիչ չեն, չեն պարունակում որևէ բացահայտում հայի բուն էության՝ հայի գենոտիպի, և հայի ներկայիս կերպարի՝ նրա ֆենոտիպի, պատճառա-հետևանքայի շղթայի մասին։ Նմանապես՝ ոչ մի հայ մտածողի որևէ գրվածք չի պարունակում որևէ փորձ ներկայացնել, իրենց պատկերացմամբ, հայի օրինակելի կերպարի որևէ դիմագիծ։

Նկատենք, որ այդքան էլ դժվար չէ դիտարկել ու նկատել սեփական անձի, հատկապես սեփական ազգակցի վարքն ու բնորոշող գծերը։ Մի փոքր դժվարին խնդիր է շարա-դրել այդ ամենը, հմանավանդ ընթեռնելի ու տպավորիչ կերպով, սկսելով «Արդյոք մի բան հասկանո՞ւմ եք հայից» պոետիկ հարցով։

Անցնենք ամենադժվարին խնդրին՝ հայի բուն էությունը ներկայացնելուն։ Հայի բուն էության մասին իմ երկար տարիների մտորումները ինձ ի վերջո հանգեցրին իմ առաջին աֆորիզմին՝ ամեն հայկական լավը չէ, բայց ամեն լավ հայկական է։ Աֆորիզմները սովորաբար հա-կիրճ, դիպուկ ու սպառիչ կերպով ներկայացնում են խնդրի բուն էությունը և հավելյալ բացատրությունների կարիք չունեն, սակայն հաշվի առնելով խնդրի անհուն խորությունն ու անսահման ծավալը, պետք է ասել, որ հայն ամենատաղանդավոր, ամենաշնորհալի և ամենակա-տարյալ էակն է, օժտված ամենաբարձր մարդկային ար-ժեքներով։ Պարզապես, կորցնելով իր գենետիկ կոդից բը-խող ուսմունքը, հայտնվելով գազանների միջավայրում ու ենթարկվելով այդ միջավայրի անողոք ռմբակոծություննե-րին, վերածվել է ամենատաղանդավոր ու ամենախորա-մանկ, գազանի։ Ահա և ողջ պատմությունը։

Գազանին, անշուշտ, չի կարելի մարդ համարել, հետևա-բարև՝ հայ։ Կամ այլ կերպ ասած՝ հայ լինելու համար հարկավոր է նախ մարդ լինել՝ օժտված մարդկային ամե-նաբարձր որակներով։ Ներկայումս հայի ֆենոտիպի ամե-նացցուն գծերը, ցավոք, գոռոզությունն ու տգիտությունն են։ Վերոհիշյալ աֆորիզմս ասել կուզի, որ մեր ձեռք բերած ամեն հատկանիշ կամ արժեք չի, որ կարող է հայկական համարվել, այն դեպքում երբ հայկական կարող են համարվել անգամ այն հատկանիշները, որոնք չունենք, կամ ավելի ճիշտ՝ կորցրել ենք։ Սա չի նշանակում, թե լավագույն մարդկային հատկանիշներ ունեցող ցանկացած մեկին կարելի է հայ համարել։ Լավագույն մարդկային հատկանիշներ կարելի է ձևավորել դաստիարակությամբ, համապատասխան բարենպաստ միջավայրում շատ շատե-րի մոտ, բայց դա նրանց հայ չի դարձնի։ Իսկական հայը նա է, ով անգամ ամենաանբարենպաստ միջավայրում դաստիարակվելով հանդերձ, հավատարիմ է մնում մարդ-կային ամենաբարձր արժեքներին, պահպանում է մարդկա-յին ամենաբարձր որակներ և դրսևորում է մարդկային ամենաբարձր վարք։ Դա կարող է անել միայն ամենա-ազնվական գենետիկ կոդ ունեցող հայ ծնողներից սերված մարդը։ Հետևաբար հայը հայ ծնողներից սերված և մարդ-կային ամենաբարձր արժեքներին հավատարիմ մարդն է։ Մարդկային ամենաբարձր արժեքը սեփական ազգակիցնե-րի՝ հայրենիքի, համար ինքնազոհաբերությունների պատ-րաստակամությունն է։ Կամ այլ կերպ ասած՝ հային կարե-լի է ճանաչել իր հայրենասիրությամբ։ Հայրենասիրությու-նը սեփական ազգակցի հանդեպ սերն է։ Սերը սեփական ազգակցի հանդեպ ուշադրությունը, հոգատարությունը և նրա համար ինքնազոհաբերությունների պատրաստակա-մությունն է։ Ուրրեմն՝ հայը հայ ծնողներից սերված հայ-րենասեր մարդն է։

Հայի գենետիկ կոդը, ինչպես նշվեց, ամենակատարյալն է և իր արմատներով հասնում է տիեզերքի անհունները, կամ ավելի պարզ ասած՝ չունի սկիզբ։ Հետևաբար անհը-նար է մեզ որևէ տարիք կպցնել։ Մեզնից սերված մյուս ազգերը ունեն, սակայն հայի գենետիկ կոդը սկիզբ չունի։ Մեր գենետիկ կոդի զարգացման ընթացքում մշտապես տարբեր մուտացիաներ են առաջանում։ Ոմանք դառնում են ավելի կատարյալ, իսկ մյուները հակառակը։ Եվ հենց սրանով է բացատրվում մեզանում, այսպես ասած «խառ-նածինների» առկայությունը։ Այլ կերպ ասած՝ «խառնա-ծիններն» իրականում խառնածիններ չեն, այլ մեր գենե-տիկ կոդի ինքնակատարելագործման ճանապարհին առա-ջացած խոտան։ Իսկական խառնածիններ ևս կան իհար-կե։ Տիգրան մեծից սկսած երկիր են բերվել կամ ինք-նուրուն ներթափանցել օտար տարրեր, հիմնավորվել, խառնամուսնությունների մեջ մտել և բազմացել։ Շատերը հայ առաքելական եկեղեցու միջոցով փոխել են իրենց ազգությունը՝ հայ են գրվել, հայկական ազգանուններ ընդունելով, և դարձել անտեսանելի։ Սակայն հոգ չէ՝ հային կարելի է ճանաչել իր անզուգական տաղանդով և հայրենիքի, նաև մարդկային ամենաբարձր արժեքների՝ ճշմարտության և արդարության համար, ինքնազոհաբերու-թյան պատրաստակամությամբ։  

Անցնենք ազգին։ Ազգը մշակութային ընդհանրություն ունեցող մարդկանց բազմությունն է։ Ազգայինը, կամ ավե-լի ճիշտ ասած՝ հայ ազգայինը, հայի գենետիկ կոդին ներ-հատուկ ամենաբարձր արժեքների ամբողջությունն է։ Ազ-գային գաղափարախոսություն ասելով, պետք է հասկանալ հայ ազգային ամենաբարձր արժեքների նկարագրությունն ու բացատրությունը։ Իսկ ազգային ուսմունքը ազգային ամենաբարձր արժեքների, այդ արժեքներից բխող օրենք-ների, ազգի անելիքների և նպատակների, ընդհուպ մինչև ազգի գերնպատակը, շարադրանքն է։

Քանի որ ազգային ամենաբարձր արժեքները ճշմարտութ-յունն ու արդարությունն են, ապա հայ ազգային արժեհա-մակարգի հենասյուները հենց ճշմարտությունն ու արդա-րությունն են, որոնցից բխում են բոլորի եղբայրության և իրավահավասարության հենասյուները, որոնց վրա էլ հիմ-նըվում են ազգային ուսմունքի օրենքներն ու ազգի նպա-տակները։ Հայ ազգի գերնպատակը արդար ու երջանիկ հայրենիք կառուցելն է և սեփական օրինակով աշխարհի մյուս ազգերին դեպի լույսն ու քաղաքակրթություն մղելը։
©Դավիթ Միրզոյան. 25 Հունիս, 2020 թ.

ԱԶԳԱՅՆԱԿԱՊՏՈՒԹՅՈՒՆ

88-ի ազգային զարթոնքին հաջորդած երեսուն տարիների ընթացքում ազգային (կամ գուցե՝ ազգայնական) դաշտն այնքան ակտիվ ու տարածված չէր, որքան ներկայումս է։ Հատկապես վերջին երկու տարվա ընթացքում սնկի պես աճեցին, բազմացան ու տարածվեցին ազգային խնդիրնե-րով զբաղվող բազմաթիվ խմբեր, հասարակական կազմա-կերպություններ ու անհատներ։

Առաջին հայացքից վատ չէ իհարկե, որ մարդիկ ակտիվ են և զբաղված։ Բայց երբ ակտիվ զբաղվում են ու միևույն ժամանակ չեն կարողանում սահմանել, թե ո՞րն է ազգա-յինը, առնվազն տարօրինակ է։ Շատերի պատկերացմամբ ազգայինն առաջին հերթին ծեսերն են կամ, լավագույն դեպքում, մեր լեզուն ու մշակույթը։ Ի դեպ, մշակույթի մա-սին ևս համատարած թյուր ընկալում կա մեզանում։ Այն հիմնականում նույնացվում է ֆոլկլորի կամ ընդհանրապես արվեստի հետ։ Դա է պատճառը, որ մշակույթի նախարա-րությունը զբաղվում էր հենց արվեստով ու ֆոլկլորով, լա-վագույն դեպքում՝ ազգագրությամբ, որն իրականում ֆոլկ-լորի՝ ժողովրդական արվեստի, ծեսերի, ավանդույթների ու լեգենդների հավաքագրումը և ուսումնասիրությունն է։

Դառնանք ազգային դաշտին։ Եթե ազգայնականին հարցը-նես՝ ինչո՞վ եք զբաղվում, կամ ո՞րն է ձեր նպատակը, միանգամից կպատասխանեն՝ գոյապահպանությունը։ Կամ այլ կերպ ասած՝ չմեռնելը, թշնամուն չհանձնվելն ու չնա-հատակվելը։ Նպատակներից են նաև չուծանալը՝ մայրենի լեզվով խոսելը, ընդհանրապես՝ հայրենասիրությունը, օտարի նիստ ու կացից, նրա մշակույթից հրաժարվելը։ Վերջերս հաճախակի թիրախ են նաև գործող իշխանութ-յունների կողմից այլասերվածությունը սատարող որոշում-ների, կամ այլասերվածության հանդեպ իշխանությունների հանդուրժողականության դեմ պայքարը։ Վերջերս բողոքի որոշ ալիք բարձրացավ գործող իշխանությունների կողմից հայ ավանդական ապրելակերպն ու հայ ավանդական ըն-տանիքի հիմքերն ականապատող օրենքի արևմտյան տըխ-րահռչակ նախագծի վավերացման պատճառով։ Բայց այս ամենից զատ, հայ ազգայնական շարժման հիմքը սեփա-կան ցեղի պաշտամունքն է, ցեղի արյան գերակայությունն ու երկրպագությունը։ Ներկայիս ազգայնականներին կար-ծես շատ չի հետաքրքրում և նախկինում էլ շատ չի հետա-քըրքրել համատարած կոռուպցիան, հասարակության բո-լոր շերտերում արմատացած հանցագործությունն ու հան-ցամտությունը, հատկապես՝ օրինապահ մարմիններում և արդարադատության ոլորտում։ Կարելի է մտածել՝ կոռուպ-ցիան և հանցագործությունը ոչնչով չեն հակասում ազգայ-նական գաղափարներին ու սկզբունքներին, կամ գուցե ինչ-որ ազգային բա՞ն կա կոռուպցիայի, հանցագործութ-յան ու ընդհանրապես հանցամտության մեջ։ Ինչևէ...

Նկատենք սակայն, որ վերը նշված խնդիրրները՝ ցան-կացած պետության կամ ժողովրդի սովորական խնդիրներ են։ Բոլոր երկրներն ու ժողովուրդները առաջին հերթին ձգտում են ինքնապահպանության։ Ի դեպ՝ ինքնապահպա-նության, նաև սեփական տեսակի սերունդների պաշտպա-նության, պահպանության և հարատևման խնդիրներով բը-նազդաբար մտահոգված են կենդանական և բուսական աշ-խարհի բոլոր ներկայացուցիչները՝ բակտերիաներից ու վիրուսներից սկսած մինչև պրիմատներն ու մարդանման-ները։ Խնդիրը մեզանում հավանաբար այն է, որ պետութ-յունը չի կատարում իր առաքելությունը։ Հետևաբար, զգա-լով պաշտպանված չլինելու իրողությունը, մարդիկ փորձում են ինքնակազմակերպվել։ Այստեղ նկատենք, որ խնդիրը նոր չէ, որ այն մի՛շտ է եղել՝ և՛ բոլոր նախկին իշխա-նությունների օրոք, և՛ հիմա։ Հետևաբար ո՞րն է խնդիրը։ Ինչո՞ւ են հենց հիմա ակտիվացել ու բազմացել ազգայ-նական խմբերը, հասարակական կազմակերպությունները և անհատ մտածողները։

Ինչ վերաբերում է ծեսերին, մայրենի լեզվին ու մշակույ-թին (ավելի ճիշտ՝ ֆոլկլորին, քանի որ մշակույթը միան-գամայն այլ բան է), ապա ներկայումս այդ ամենը ծաղ-կում ու բարգավաճում է առավել քան երբևէ՝ բազմաթիվ են ազգային ծեսերով ու պարերով հետաքրքրվող հայ երի-տասարդները և՛ ներսում, և դրսում, տեղի են ունենում ազգային պարերի հրապարակավ պարահանդեսներ, վեր-ջապես «քրմական դաս» է առաջացել վերջերս ու ակտի-վորեն զբաղվում է «քրմությամբ», ազգային կրոնի ու ծեսե-րի վերստեղծմամբ ու պահպանմամբ։ Հետևաբար տարօ-րինակ է, որ հենց այժմ են ակտիվացել ազգայնական խմբերն ու անհատները։

Հայրենասիրության ոլորտում, պետք է նկատել, որ ներկա-յումս նկատելի անկում է նկատվում։ Եթե «ղարաբաղյան շարժման» ընթացքում այն իր գագաթնակետին էր հասել, ապա այժմ, կարելի է ասել, հազիվ է նշմարվում։ Հետե-վաբար հայրենասիրության հարցում ազգայանական դաշ-տի ակտիվացումը կարելի է արդարացված համարել։ Բայց չմոռանանք, որ հայրենասիրությունը մեր անկախացում ստանալուց հետո շատ արագ անկում ապրեց, հասավ իր ամենացածր մակարդակին և մինչ այժմ համառորեն չի զիջում իր «նվաճած» վերջին դիրքերը։ Արդարացի հարց է առաջանում հետևաբար՝ ո՞ւր էին ազգայանականների ներկայիս ստվար զանգվածները «նախքան հեղափոխութ-յունը»։

Դառնանք մեկ այլ ոլորտի՝ օտարի մշակույթի, նրա նիստ ու կացի և ընդհանրապես եվրոպական արժեքների, հատ-կապես այլասերվածության դեմ պայքարին։ Օտարի մշա-կույթը, նրա նիստն ու կացը և ընդհանրապես եվրոպա-կան արժեքները շատ վաղուց են մտել ու հիմնավորվել մեզանում։ Չնայած ոչ ոք դեռ չի նկատում, սակայն մեր ողջ արվեստն ու գրականությունը, երաժշտությունը, կինոն ու թատրոնը, երգն ու պարը շատ վաղուց են կրում արև-մտյան հենք ու հիմնաքար, ավելի պարզ ասած՝ այդ ամենը ձևավորվել ու զարգացել է արևմտյան աշխարհի արժեքների ու ձևերի, արևմտյան փիլիսոփայության ու գաղափարախոսության առաջնորդությամբ։ Այժմ արդեն անհնար է որևէ բան փոխել։ Չեմ կարծում, որ ազգայնա-կանները որևէ օտար բան են տեսնում մեր գիր ու գրա-կանության, մեր ազգային փիլիսոփայության (իրականում մենք չունենք որևէ փիլիսոփայություն ջունգլիների օրեն-քից բացի) կամ մեր քաղաքական և տնտեսական մտքի մեջ և այլն։ Իսկ ինչ վերաբերում է այլասերվածությանն ու պոռնկությանը, ապա շատերը չգիտեն, որ սրա նախածի-ծեռնակները սողոսկում էին մեր իրականություն դեռ սո-վետական տարիներին՝ արտասահմանյան ֆիլմերի տես-քով, որոնցից առաջինները Հայրենական պատերազմի ավարտից հետո երկիր բերված, այսպես կոչված, «ռազմա-վարային ֆիլմերն» էին։ Ամեն դեպքում գովելի է, որ գոնե այժմ բողոքի ձայն բարձրացնողներ կան այլասերվածու-թյան օրինականացման դեմ, պաշտպանելու հայ ավանդա-կան ապրելակերպն ու հայ ավանդական ընտանիքն ու մեր երեխաներին։ Սակայն այստեղ հարկ է նկատել, որ ոչ մի ազգայնական երբևէ որևէ սահմանում կամ գոնե նկա-րագրություն չի ներկայացրել, թե ո՞րն է հայ ավանդական մշակույթն ու ապրելակերպը, կամ հատկապես ո՞րն է հայ ավանդական ընտանիքը, որո՞նք են հիմնարար կամ գոնե բնորոշիչ գծերը և այլն։ Ինչևէ... ուրախալի է, որ գոնե հիմա շատերը փորձում են դիմակայել այլասերվածութ-յունն ու այլանդակությունը պաշտպանող ու տարածող օրենսդրությանը։ Սակայն հարկ է նշել, որ այդ օրենս-դրության նախահիմքերը դրել են նախկին իշխանություն-ները, որ դա ավելի շատ նախկին իշխանությունների ժառանգությունն է և բնականաբար հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ չկային կամ այսքան ակտիվ չէին մեր ազգայնա-կանները այն ժամանակ, երբ նախկին իշխանությունները համաձայնություններ ու պայմանագրեր էին ստորագրում ընդունելու արևմտյան աշխարհի նորմերն ու «առաջարկ-ները»։

Հիմա գանք հայ ազգայնական շարժման հիմքերի հիմքին՝ ցեղի պաշտամունքին, ցեղի արյան գերակայությանն ու երկրպագությանը։ Չնայած պաշտամունքն ու երկրպագութ-յունը ներհատուկ են կրոնին ու կրոնավորին, որն առանց հասկանալու կարող է ցանկացած բան պաշտամունքի առարկա սարքել ու երկրպագել, բայց սեփական ցեղն ու արյունը աստվածացնելու, պաշտելու և երկրպագելու մեջ ըստ էության վատ բան չկա։ Վատն այն է, որ ոչ մի ազգայնական չգիտի ու չի կարող բացատրել իր արյան որակները, արժեքները, հատկությունները, ընդհանրապես իր ցեղի արժեքների համակարգը, իր ցեղակիցների անե-լիքներն ու նպատակները և այլն։ Հատկապես երբ հարցը գալիս է արժեհամակարգին, ազգայնականները խոր լռու-թյուն են պահպանում և ամեն ինչ անում շեղվելու թեմա-յից։ Մեծ ախորժակով խոսում են ու շաղակրատում ծովից ծով Հայաստանի մասին, ամենաքիչը՝ մեր կորցրած տա-րածքները վերականգնելու մասին և այլն։ Ոչ մեկի մտքով չի անցնում, որ երկրում համատարած կոռուպցիան ու հանցագործությունը, հանցամտությունը, տգիտությունն ու գոռռոզությունը մեր ամենամեծ թշնամիներն են ու որ հենց դրանք են խլել մեր հայրենիքը մեզնից։ Չեն հաս-կանում, որ եթե անգամ մի հրաշքով կարողանան վերա-կանգնել հարյուր տարի առաջ կորցրած մեր տարածքնե-րը, միևույն է, այդ ամենը դարձյալ տանուլ են տալու կոռուպցիային, հանցագործությանը, հանցամտությանը, տգիտությանն ու գոռոզությանը։

Ամեն դեպքում՝ ազգայնականները կամ աչք են փակել մեր ազգը կործանող երևույթների վրա, կամ նոր են արթնացել։ Երկու դեպքում էլ տարօրինակ է, որ քար լռություն են պահպանում ու արհամարհում այդ մասին բարձրաձայնողներին։ Հատկապես անհանգստացնող է, որ երիտասարդ ազգայնականնե՛րն են արհամարհում ազգի կործանման պատմությանը քաջատեղյակ տարեց ու փոր-ձություններ անցած վկաների փորձն ու գիտելիքները, ոչինչ չեն ուզում լսել, կարծելով թե ազգային խնդիրները նոր են սկիզբ առել, իրենց լույս աշխարհ գալու հետ։

Վերը թվարկած դիտարկումներից ելնելով՝ շատ տարօրի-նակ է, որ շատ է ակտիվացել ազգայնական դաշտը։ Ի՞նչն է պատճառը, ի՞նչ վտանգ կա հիմա։ Մի՞թե ազգայինը միանգամից վտանգի մեջ հայտնվեց անկախացումից հա-մարյա երեսուն տարի հետո, և մի՞թե նախկինում չկային վտանգներ։ Իսկ գուցե պարզապես ցեղակրոնության գա-ղափարախոսությունը փակի տա՞կ էր։ Ոչ ոք, այդ թվում ազգայինով զբաղվողների ճնշող մեծամասնությունը, չի նկատում, որ նույն ազգայնական գաղափարական հիմքը որդեգրել էին նախկին իշխանությունները և անողոքաբար կողոպտում էին երկիրը։ Սա չի նշանակում իհարկե, թե ազգային գաղափարախոսությունը կողոպուտի և կոռուպ-ցիայի գաղափարախոսությունն է։ Պարզապես բնական հարց է առաջանում՝ ո՞ւր էին արդյոք ներկայիս «ազգայնականները» նախկին իշխանությունների օրոք և հասկանո՞ւմ են, արդյոք, գոնե այժմ, որ կոռուպցիան, հանցագործությունն ու հանցամտությունը հակազգային երևույթներից ամենամեծն են, որ եթե չլինի կոռուպցիա և հանցամտություն, ապա չեն լինի և մյուս այլանդալություն-ները։ Չէ՞ որ կոռումպացված ու հանցագործ տարրերն են, որ փողից ու վայելքներից բացի ուրիշ սրբություն չունեն՝ ո՛չ հայրենիք ունեն, ո՛չ մայրենիք, ո՛չ ազգային են ճանաչում, ո՛չ էլ որևե այլ արժեք են հասկանում։ Հետևաբար պատրաստ են ցանկացած կաշառքի դիմաց ընդունել ու վավերացնել երվրոպական կառույցների սահ-մանաց նորմերը՝ սեռական փոքրամասնությունների իրա-վունքներ, երեխաների սեռական դաստիարակության, իրականում այլասերման, պահանջներ և այլն։

Մի՞թե դժվար է հասկանալ, որ կոռուպցիան ու հանցա-մտությունը, նաև հանցագործությունն իհարկե, ոչ մի աղերս չունեն մեր ազգային ուսմունքի հետ, որ եթե ան-գամ կոռո՛ւպցիան ու համատարած հանցագործությո՛ւնը չեն այլասերվածության տարածման պատճառները, հենց կոռուպցիան ու հանցագործությունը պետք է լինեին ազ-գայնականի առաջին ու ամենամեծ թիրախները։ Ովքեր անտեսում, կամ մանավանդ դիտավորյալ կերպով աչք են փակում համատարած կոռուպցիայի և հանցագործության վրա, չեն կարող ազգայնական համարվել։ Ազգայնական չի կարող համարվել մանավանդ հանցագործ ժարգոն և փողոցային ու ստոր հայհոյանքներ գործածող երևույթը (մարդու ձեռքը չի գնում գրի՝ մարդը)։

Այն որ մեր օրերի ազգայնականները, նախկինների պես, որևէ գաղափար չունեն, թե ինչն է ազգայինը, ստիպում է մտածել, որ նրանք գուցե հենց նախկինների բեկորներն են։ Այլապես ինչպե՞ս բացատրես կոռուպցիայի և հանցա-գործության հանդեպ նույն հանդուրժողականությունը կամ անտարբերությունը։ Ինչպե՞ս չմտածես, որ միևնույն դպրո-ցըն են անցել՝ կոռուպցիայի և հանցագործության հանդեպ իրենց անտարբերությամբ։ Ամեն ինչի մասին կարելի է խոսել, բացի կոռուպցիայից ու հանցագործությունից՝ է՛լ ցեղ ու արյուն, է’լ գիր ու մշակույթ, է՛լ կրոն ու հակակրո-նություն, էլ պատմություն ու ծովից ծով Հայաստան, բայց ոչ երբեք կոռուպցիա կամ հանցամտություն, արժեհամա-կարգ կամ ուսմունք։ Արիականության մասին խոսելիս էլ չի կարելի դուրս գալ խորհրդանշանների ու ռազմականի ոլորտից։ Ահա և ողջ ազգայնականությունը։ Տաբուի տակ են նաև երկրի տնտեսավարման և կառավարման թեմա-ները։ Չի կարելի խոսել նահապետական կարգից կամ ազգայնացված տնտեսավարումից։ Ընդունելի են միայն դեմոկրատական կառավարումն ու կապիտալիստական տնտեսավարումը։ Բայց ինչպե՞ս կարող է ազգայնական համարվել նա, ով ընդունում է օտարի դեմոկրատական կառավարման և կապիտակլիստական տնտեսավարման համակարգերը։ Հայաստանի ազգայնական դաշտը կրկնա-կի ստանդարտներ է կիրառում։ Օտար ազգերից ներմուծ-ված խոշորագույն աղետները՝ դեմոկրատիան, կապիտա-լիզմը, կոռուպցիան և հանցագործությունը թողած՝ ընկել է ածանցյալ ու մանր խնդիրների հետևից։ Բայց մի րոպե, իսկ գուցե ազգային դաշտի «մարտիկները» այդքան էլ ամպոտ չե՞ն կամ, որ ավելի վատ, ձգտում են նախկիննե-րի պես հարստություն կուտակելու հնարավորություններ ունենալ, ասենք օրինակ, դեպուտատ դառնալ, անձեռնմը-խելիություն ունենալ, զբաղվել արտոնյալ տնտեսական գործունեությամբ, հարստանալ, հարստությունը տեղափո-խել Միջերկրական ծովի մատույցերն ու թռնել երկրից։ Ումից են պակա՞ս, որ...

Դառնալով նախկիններին՝ մինչ նրանք երեսուն տարի շա-րունակ բիզնես էին անում ու փող կուտակում, ուրիշները ազգային ազատագրական պայքարի մեջ են եղել։ Եվ հիմա նրանք, ովքեր մեծամեծ հարստություններ են դիզել ազգային գաղափարներից որևէ գաղափար չունեցած և բացի փողից ամեն ինչ արհամարհած, հիմա լեզուները երկարել են ու տաք-տաք տեղներից, կուշտ ու ճարպակա-լած, ազգային խնդիրներից են շաղակրատում և բոլորին խելք սովորեցնում։ Ինչո՞ւ պիտի անհանգստանան, որ... դրսերում իրենց երեխաներին ու իրենց ողջ հարստությու-նը ապահով տեղավորել, պրծել են։ Հարկա՛վ հիմա կարող են իրենց թույլ տալ երկարել լեզուները։ Հանգիստ ու ապահով նստած, կարող են ցուցումներ տալ ու հրճվել։ Ոչինչ, որ լսող չկա։ Քարն իրենց գլուխը։ Հայրենիքն է կործանվո՞ւմ։ Թքած...
©Դավիթ Միրզոյան. 24 Հունիս, 2020 թ.

ԽԱՎԱՐՈԼԼԱ

ԽԱՎԱՐՈԼԼԱ

Երկրի ճգնաժամային վիճակը, հատկապես քաղաքական դաշտի խառնաշփոթն ու ընդհանուր օրհասական, քաոսային վիճակը, տագնապի է մատնել ամեն հայի։ Հատկապես տագնապած ու վախեցած են հայրենասեր կանայք։ Չէ՞ որ կինն ավելի հզոր ինտուիցիա ունի, ավելի սուր է զգում իրավիճակի վտանգավորությունն ու ավելի շուտ ու ավելի շատ է վախենում համընդհանուր կործանումից, քան տղամարդը։ Հետևաբար հենց հայրենասեր ու սրտացավ կանայք են, որ անչափ տագնապել և միաբանության կոչեր են անում տղամարդկանց։ Իսկ տղամարդիկ, դեռ աքլորացած, ամեն մեկն իր ուղեղի կարողության սահմաններում «հանճարեղ» բացահայտումներ արած, սեփական բացահայտումների վրա սիրահարված, դրանք գրկած ու հնարավորինս բարձր պատվանդանի վրա բարձրացած, աքլորի պես ձենները գլուխներն են գցել ու նույնիսկ չեն ուզում նայել հարևանի կողմը։ Մեկը մյուսին իրենց բացահայտումների տապանաքարի տակ թաղելու մոլուցքով տարված, չեն նկատում երկրի մոտալուտ վախճանը։ Կարևորը սեփական բացահայտումն է։ Կարևոր չէ հնացա՞ծ է այն, անճի՞շտ ու անպե՞տք, թե՞ ոչ։ Կարևորը՝ որ սեփականն է։ Ինչպե՞ս կարող է տղամարդը որևէ արժեք ունենալ առանց սեփական գաղափարի, հանճարեղ, բոլորին ճնշող ու առաջատար։ Ինչպե՞ս կարող է տղամարդը որևէ արժեք ունենալ, եթե հայրենիքի համար պայքարի առաջատարը չէ։ Մի՞թե նվաստացնող չէ՞ հետին շարքերում, միայն հրաման կատարողի, որևե մեկի գաղափարին կամ առաջնորդությանը հետևողի կարգավիճակը։ Ի՞նչ հետևել, ի՞նչ բան... Հետևե՞լ... Ինչպիսի՜ ամոթ... Ինչպիսի՜ նվաստասում, ստորացում ու անարգանք... Ոչ մի հետև... Միայն առաջ, ամենաառաջինը, ամենաբարձրը... Ինչպե՞ս կարելի է հանգիստ քնել, երբ հրաման տվողը դու չես, երբ պիտի ենթարկվես ինչ-որ մեկի հրահանգներին, ընդունես նրա գաղափարներն ու առաջնորդությունը։ Չէ՞ որ այդ դեպքում պետք է ցած դնես քոնը, հրաժարվես քոնից, համարես այն ստորադաս, անճիշտ ու անպետք, ինքդ քեզ էլ՝ անարժան ոչնչություն։

Եվ այսպես, յուրաքանչյուրն իր սեփական գաղափան իր գլխից մեծ կացին սարքած, անխնա գլխատում է, ում պատահի։ Կամ պետք է ընդունեն քոնն ու լծվեն քո գաղափարները կատարելուն, կամ... Թքած ընդհանուր գործի վրա։ Կարևորը սեփական վարկն է։ Մնացած ամեն ինչը՝ գրողի ծոցը։

Իսկ մեր ծայրաստիճան տագնապած ու խեղճ հայրենասեր կանայք հույսեր են փայփայում, թե կարող են միաբանել կամ գոնե համագործակցության մղել քաղաքական դաշտում առկա հայ մտքի «տիտաններին», իրականում՝ դատարկամիտ ու դատարկաբան, ինքնահավան ու գոռոզ հայ «տղամարդկանց»։ Անշուշտ մեր գերզգայուն կանայք բավարար ինտուիցիա ունեն շրջակա ամեն մանրուք ճշգրիտ զգալու և գնահատելու համար։ Սակայն տվյալ դեպքում երկրի մոտալուտ կործանման սարսափը կարծես կաթվածահար է արել նրանց ինտուիցիան։ Խեղճերը ահագնացող վտանգից ահաբեկված, հույսեր են փայփայում, լավատեսություն որդեգրում և հավատում իրենց լավատեսությանը, թե հայ տղամարդիկ այնքան խոհեմ կգտնվեն, որ կհամագործակցեն, չեն թողնի, որ երկիրը կործանվի, միահամուռ ջանքերով կփրկեն երկիրն ու ամեն ինչ լավ կլինի։ «Սև սրտի մխիթարանք», ինչպես ասում են։ Բաղձալին իրականության տեղ ընդունելը բոլոր ժամանակների մեծագույն սխալն է եղել։ Եվ այդ սխալը մարդիկ թույլ են տվել հենց ամենավտանգավոր ու օրհասական ժամանակներում, քանի որ հենց այդ ժամանակ է բթանում մարդու ինտուիցիան և իրականությունը ճշգրիտ գնահատելու ունակությունը։ Ցավոք, մարդիկ ամենաշատը սխալվում են հենց այն ժամանակ, երբ ամենավտանգավորն է սխալվելը, երբ ամեն սխալ ամենակործանարարը կարող է լինել։ Մեր ժամանակները ոչնչով չեն տարբերվում՝ նույն օրհասական և վտանգավոր, ավելի ճիշտ, կործանարար ժամանակներն են, ռուբիկոնն անցած, գահավիժած, անդունդի հատակում հայտնված, պառակտված ու իրար կոկորդի հիմնավոր նստած։ Եվ դեռ շարունակում ենք անհիմն հույսեր փայփայել, ինքնախաբեությամբ զբաղվել, սեփական բաղձանքներն իրականության տեղ ընդունել և այլն։ Սակայն ամենաողբալին այն է, որ չենք սթափվում՝ համառորեն շարունակում ենք անհույս հույսեր փայփայել։

Եվ այս ամենի ողջ մեղավորը տգետ ու ինքնահավան «տղամարդիկ» են։ Կանայք էլ տագնապած, շփոթված ու հուսահատ դես ու դեն են նայում ու ամեն ճիգ ու ջանք գործադրում հայ ազգի «տիտաններին» համագործակցության մղելու և երկիրը փրկելու համար։ Խեղճերն ի՞նչ իմանան՝ որն է խնդիրը։ Ի՞նչ իմանան, որ բոլորը դատարկ են ու գոռոզ, տգետ ու ամբարտավան և ամենակարևորը՝ անգաղափար։ Սակայն ամենավտանգավորն այն է, որ ազգի ամենակարկառուն դեմքերը սեփական գաղափարազուրկ «գաղափարները» անփոխարինելի անհրաժեշտություն ներկայացնելով, տրորում ու ոտատակ են տալիս մյուս բոլորին։ Բայց դե խեղճ կանայք ի՞նչ հասկանան՝ ով գաղափար ունի, ով՝ ոչ։ Ամեն սիրուն ու «խելոք-խելոք» բաներ ասող դերասանի հակված են տղամարդու տեղ դնել ու երկրպագել։ Մեղադրելու ոչինչ չկա, սակայն։ Կինն իր գենետիկ բնույթով տղամարդուն է ապավինում գիտելիքի, գաղափարի և ընդհանրապես ինտելեկտի ոլորտում, քանի որ իր համար միևնույն է, թե տղամարդն ինչ գաղափարներ ունի։ Կարևորը՝ որ նա կարողանա փրկել երկիրը, ապահով ու բարեկեցիկ կյանք ապահովել իր ու երեխաների համար, որ վերջապես բոլորն ապրեն խաղաղ ու երջանիկ, սիրված ու գնահատված։

Կինն, այնուամենայնիվ, գուցե ավելի իմաստուն է քան տղամարդը։ Ի՞նչ կա տիեզերքում ավելի կարևոր, քան սերն ու երջանկությունը։ Ո՞ւմ են պետք տղամարդու հորինած գիտությունը, կրոնն ու քաղաքականությունը, եթե չկա սեր ու երջանկություն։ Տղամարդը հաճախ անիմաստ, ավելորդ, հաճախ էլ վնասակար հետաքրքրություններ ունի։ Առանց հաշվելու կամ հաշվի առնելու իր մտքերի, բաղձանքների և արարքների հետևանքները, ներքաշված նորի ու անհայտի բացահայտման մրցավազքի մեջ, տոգորված մյուս բոլորից առաջ անցնելու և հաղթելու մոլուցքով, կարող է փչացնել իր երկիրը, մոլորակը, ավերել ու թունավորել միջավայրը, մթնոլորտն ու անգամ իր մերձավորների կյանքը։

Կինն իր մայր էությամբ ավելի իմաստուն է ու զգուշավոր։ Գուցե չի հասկանում տղամարդուն և նրա գաղափարները, չհասկանալով հաճախ սատարում է ու պաշտպանում, բայց որևէ արդյունք չտեսնելով, կարող է հիասթափվել ու հեռանալ։ Երկրի պարագայում սակայն հեռանալու հնար չունի։ Ազգի «տիտաններին» միմյանց հետ համագործակցության մղելուց բացի ուրիշ տարբերակ չի տեսնում և անսահման ուրախանում է, երբ գոնե մեկին կարողանում է երկխոսության սեղանի մոտ բերել մյուսների հետ։ Բայց որքա՜ն մեծ է կնոջ հիասթափությունը, երբ «տիտանների» համագործակցությունը չի ստացվում։ Կինը չի էլ տարբերում իսկական գաղափարական տիտանին լաչառ ու դատարկագլուխ «նեոկոմ»-ից։ Ցավոք, չհասկանալով ձախողված համագործակցության պատճառը, եզրակացություններ է անում ու հուսահատվում։

©Դավիթ Միրզոյան. 22 Հունիս, 2020 թ.

ՆԵՈԿՈՄՈՒՆԻԶՄ

ՆԵՈԿՈՄՈՒՆԻԶՄ

Որքան խորանում է ճգնաժամը, Հայաստանի քաղաքական ասպարեզում ստվարանում են քաղաքական գործիչների, «ակծիվիստների», խորհրդատուների, մարգարեների, մանավանդ առաքյալների շարքերը։ Հատկապես ակտիվացել են նորելուկ դեղնակտուցները։ Չգիտես որտեղից լույս աշխարհ են եկել և թևները քշտած անցել գործի։ «Կոմսոմոլ» քարտուղարների պես (որոնց միակ տաղանդը ուրիշի գաղափարներ գողանալն ու դրանցով լայն զանգվածներին աշխատանքի լծելն էր) գլուխներ են փնտրում, ներ քաշում իրենց տարածքն ու փորձում գործի լծել։ Հանուն հայրենիքի իհարկե։ Տիպիկ «կոմսոմոլ» մոտեցում։ Չէ՞ որ ոչ ոք չի կարող հետ կանգնել ու հրաժարվել համագործակցել հանուն հայրենիքի։ Ո՞վ կհանդգնի հայրենիքը ստորադասել որևէ այլ բանի։ Շատ լավ գիտեն, որ հատկապես ամենագիտակից ու բարեկիրթ՝ ազնվասիրտ մարդիկ, հայրենիքը միշտ ավելի բարձր են դասելու քան սեփական անձը։ Հետևաբար անզուգական ու անխափան աշխատող մարտավարություն է՝ դիմացինի վրա հայրենիք բերել, տապալել, թաղել ամոթի ու պարտականությունների տապանաքարի տակ ու շահագործել։

«Նեոկոմսոմոլ»-ներից յուրաքանչյուրն իր ուղեղի բարձրագույնին հասած, կարծում է, թե հասել է բացարձակ բարձրագույնին և այդ համոզմունքով զինված մարտի դաշտ է մտել, աջ ու ձախ պոզահարելով ու իր սմբակների տակ գցելով ցանկացած մեկին։ Կապ չունի՝ ո՞վ է, ի՞նչ է արել հայրենիքի համար, ի՞նչ զոհաբերությունների է գնացել, որպեսզի լույս աշխարհ գան դեղնակտուց «նեոկոմսոմոլներ»-ն ու հաստացնեն իրենց վիզն ու ճարպամկանային համակարգը, ուտեն, խմեն, լփռվեն, մտքեր ու գաղափարներ գողանան ու մարդամեջ մտնեն։

Զարմանում ես՝ ինչպե՞ս կարելի է գոնե չմտածել, որ դիմացինը գուցե մի փոքր ավելին գիտի հենց թեկուզ այն պատճառով, որ մի փոքր ավելի երկար է ապրել աշխարհում, ավելի շատ բան է տեսել ու փորձվել։ Կամ ինչպե՞ս կարելի է գոնե չմտածել, որ դիմացինը գուցե ավելի բարձր ինտելեկտ ժառանգած է ծնվել, ազնվական գենետիկ կոդ ունի վերջապես։ Չէ, ի՞նչ եմ ասում... ստորատգետագոռոզն ինչպե՞ս կարող է նման բան մտածել։ Նրա համոզմամբ ինքն առաջինն է ու միակը։ Իսկ բոլոր դիմացինները լավագույն դեպքում իրեն միայն հավասար կարող են լինել։ Չէ, մի փոքր ցածր։ Բայց այդ չնչին տարբերությունը կարելի է հանդուրժել «հանուն հայրենիքի»։

«Նեոկոմսոմոլ» ստորատգետների համար չկա ալեհեր իմաստուն հասկացությունը, չկա ոչ ոք իրենցից բարձր, ոչ ոք չի նախորդել իրենց, համատարած խավար ու տգիտություն է եղել իրենցից առաջ ու հենց իրենց լույս աշխարհ գալով է բացվել լույսն աշխարհի վրա, տո, հենց արևն՝ ինքը, ծնվել է իրենցից հետո։ Կամ գուցե հենց իրենք են «արարել» արևն ու ամեն ինչ արևի տակ։ Վատ միտք չի։ Հենց այդպես էլ եղել է։

Եվ գրողի ծոցը պիտի գնան բոլոր նրանք, ովքեր չեն ընդունում պարապած «նեոկոմ» տղերքին ու հանդգնում են քննության ենթարկել «նրանց» գաղափարները։ Բա, իրե՛նք են աշխարհի, հատկապես ողջ ազգի փրկարար գաղափարների հեղինակը, իրե՛նք են աշխարհի ողջ գիտելիքի ու տեղեկության կրողը։ Թող որևէ մեկը փորձվի հանկարծ չընդունել այդ օբյեկտիվ ճշմարտությունը՝ ամեն միջոց գործի կդնեն գետնին տապալելու և տրորելու հանդուգն «սրիկային»։

Սեփական անտաղանդությունը շան պես հասկանալով, և սեփական անտաղանդությունից մոլեգնած «նեոկոմ»-ները եռանդուն կերպով մարդամեջ են մտնում, ճանաչում ձեռք բերելու նպատակով։ Չէ՞ որ ճանաչում ձեռք բերելը որոշ արժեք է հաղորդում ու առանձնացնում։ Որքան շատ մարդ ճանաչի, այնքան լավ։ Քանակը հաստատ որակի երաշխիքն է։ Տրամաբանությունը հետևյալն է՝ եթե շատ մարդ է ճանաչում, ուրեմն շատ արժանիք ունես։ Անարժանին ոչ ոք չի ճանաչում։ Ուրեմն պետք է հնարավորինս շատ մարդ հավաքել շուրջդ ու շարունակաբար լայնացնել ճանաչողներիդ շրջանակը, մեծացնել ոհմակն ու մնալ նրա կենտրոնում։ Որևէ այլ տեղ չի կարող ընդունելի լինել։ Չէ՞ որ միանգամից կանհետանա գերակայությանդ պատրանքը։ Պետք է ամեն գնով պահել ու պահպանել այն։ Իսկ քանի որ ամենալավ պահպանությունը շարունակական ընդլայնումն է, ապա պետք է «փռթել» աջ ու ձախ, ոչ մեկին առաջ չթողնել, ոչ մեկին առաջնայնություն չտալ, ոչ մեկին անգամ արտահայտվելու հնարավորություն չտալ, չէ՞ որ հանկարծ կարող է պարզվեի, որ դիմացինն ավելի համոզիչ (չասենք ճշմարիտ) փաստարկներ ու գաղափարներ ունի, որ այդ գաղափարները նախորդել են հենց իր «նեոկոմ»-ի լույս աշխարհ գալուն։ Ինչպիսի՜ ամոթ։

Եվ սկսվում է անողոք պայքարը։ Կարևոր չէ արդյո՞ք մեթոդները ստոր են, թե՞ ոչ։ Կարևորը ամոթով չմնալն է։ Թքած հայրենիքի վրա։ Չնայած, դա ոչ ոք չպիտի իմանա։ Չէ՞ որ հենց հանուն հայրենիքի շարժումն է զենքը, դիմացինին ծուղակը գցելու և շահագործելու համար։ Ովքեր հասկանում են հայրենիքի կարևորությունը, կգնան զոհաբերության և կընդունեն «նեոկոմ»-ի գործունեությունը, չեն խանգարի, հենց հանուն հայրենիքի։ Չէ՞ որ «ինտելիգենտ» գաղափարակիրը իր էությամբ անզոր ու անօգնական երևույթ է, գործելու անընդունակ խրտվիլակ։ Հետևաբար չի կարող մրցել «նեոկոմ»-ի հետ։ «Նեոկոմ»-ն անպարտելի է։ Եթե չլինի նա, ապա ոչ մի շարժում հաջողության չի հասնի։ Նա է շարժիչ ուժն ու շարժիչը։ Իսկ եթե հանկարծ որևէ մեկը փորձի խանգարել, «նեոկոմ»-ը չի տատանվի, միանգամից հայրենիքի թշնամի կհամարի «իտելիգենտ թշվառին» ու կոչնչացնի նրան։ Հա՜, թքած նրա վրա։ Ի՛նքն է հայրենիքի հերոսը։ Ոչ ոք իրավունք չունի առաջ անցնել։ Առաջ անցածներին էլ պետք է տապալել ու տրորել, կամ որ ավելի լավ է, գողանալ նրա վաստակն ու փառքը։ Դա միաժամանակ կտապալի «իտելիգենտ թշվառին» և անհրաժեշտ փառք ու փայլ կհաղորդի «նեոկոմ»-ին։ Հենց այդպես էլ կանենք։ Եթե չի կարելի լռեցնել, խլացնել կամ ստվերում պահել «թշվառ հիմարի» ձայնը, ապա պետք է գողանալ նրա գաղափարները, ավելի բարձր թմբկահարել ու դրանով սեփականը դարձնել այդ ամենը։ Կարևորը որ մարդիկ առաջինը քեզնի՛ց լսեն դա։ Հետո ոչ ոք չի հարցնի, թե իրոք ո՞ւմ է պատկանում գաղափարը։ Կարևորը որ «նեոկոմը» առաջինը ձայնը գլուխը գցի, հասնի արդյունքի, իսկ ժողովրդի համար ամենակարևորը հենց արդյունքն է։ Ամբոխը միշտ արդյունքի հասածին է արժևորում, հերոսացնում ու երկրպագում, ոչ թե արդյունքի ճանապարհը ցույց տվողին։

Պարզվում է մեր անտաղանդ «նեոկոմ»-ները այդքան էլ հիմար չեն։ Չնայած՝ կենդանական աշխարհում բոլորն են բնազդաբար այդպես վարվում։ Լույսը բացվելուն պես և մենչև արևի մայր մտնելը ամեն աննշան ճնճղուկ ձայնը գլուխն է գցում սեփական անձին արժեք տալու և սեփական անձը պաշտպանելու համար ու «կարևոր չէ՝ ո՞վ կմեռնի, ո՞վ սաղ կմնա»։

©Դավիթ Միրզոյան. 21 Հունիս, 2020 թ.